Oorsprong

De oorsprong van Cocondo is terug te vinden binnen de volgende vier thema’s:

Verborgen verhalen van wederopbouw.

Weinig mensen weten dat na de bevrijding honderden bunkers zijn hergebruikt als vervangende woonruimte. Mevrouw van Dop, breiend te zien op de foto, woonde zelfs 10 jaar in haar bunker, kreeg er twee kinderen en wilde eigenlijk nooit meer weg. 

Bij bunkers wordt al snel gedacht aan beton, kleine ruimtes en duisternis. In de Nederlandse duinen zijn echter de meeste bunkers gebouwd van baksteen. Ze hebben hoge plafonds en ramen voor daglicht, en deden tijdens de oorlog dienst als dagverblijf, badhuis, kantine of theater. 

Badplaatsen als Hoek van Holland en Zandvoort werden door de bezetter geëvacueerd en grotendeels met de grond gelijk gemaakt. Toen de inmiddels vrije inwoners terugkeerden troffen zij kale vlaktes aan, met daarachter tientallen bunkers in de duinen. Die nood brak wet, en er begon een bijzonder nieuw hoofdstuk voor zowel de inwoners als het gebied. De bunkers werden dieper uitgegraven, wit geschilderd, versierd en hernoemd: Ad Interim, Luctor et Emergo, Elly, Kurie of ‘t Haasje. Voortaan deden ze dienst als woonhuis of vakantiewoning.  

Veel van deze bunkers dragen dus niet alleen verhalen van bezetting, maar ook van bevrijding en wederopbouw. Wij zijn geïnspireerd geraakt door de verhalen en getoonde veerkracht van mensen als mevrouw van Dop. Met Cocondo geven we deze verhalen door.

Duitse soldaten voor hun bunker op het voormalige Eiland de Beer in 1943 (collectie: Peter de Krom)


De Atlantikwall: de laatste muur? 

De meeste bunkers zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog gebouwd als onderdeel van de Duitse Atlantikwall: een 5000 kilometer lange verdedigingslinie langs de West-Europese kust waarmee een geallieerde invasie moest worden afgeslagen. De constructie van deze linie was een van de grootste bouw- en later ook sloopoperaties uit de 20e eeuw.

De resterende bunkers zijn omstreden erfgoed. Lang was dan ook de (in praktijk gebrachte) gedachte ‘zand erover’.
Inmiddels kijken we met een andere blik naar de indrukwekkende architectuur van bunkers. De ooit onverwoestbaar geachte bouwwerken, ogen na decennia weer en wind nu kwetsbaar. Het verval dat intrad legt een vergankelijke schoonheid bloot. Het tijdperk van grensbescherming met verdedigingswerken lijkt ten einde.

Met Cocondo willen we de hedendaagse betekenis van bunkers benadrukken. Dit doen we door van de bunkers een plek te maken waar we nu onze vrijheid kunnen vieren.

De binnenkant van de pilotbunker


Behoud van erfgoed en natuur
 

De cultuurhistorische waarde van de Atlantikwall als erfgoed wordt steeds meer erkend. Hiervan getuigt ook het actieplan van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor het beheren, onderzoeken en aan een breed publiek tonen van erfgoed uit de Tweede Wereldoorlog, waaronder de Atlantikwall.

Ondanks de veranderde blik op bunkers vallen velen ten prooi aan vandalisme. Daar lijdt vervolgens niet alleen de bunker onder, maar ook de omliggende natuur. Door het ongereguleerd betreden van deze beschermde Natura 2000-gebieden staat de lokale natuurwaarde onder druk. Met Cocondo geven we op een duurzame en ecologische wijze bunkers een nieuwe functie. Daarbij ontstaat als vanzelf sociale controle op de omgang met het gebied.

Met Cocondo verblijf je op een bewuste manier letterlijk onder de natuur. Dit zorgt niet alleen voor bescherming van het erfgoed en de natuur maar verhoogt ook het bewustzijn over het behoud van beide. De opbrengst van de verhuur van de bunkers gaat bovendien naar erfgoed- en natuurbehoud. Zo creëren we de gewenste balans tussen beleving, bescherming en financiering van natuurgebieden.

Landall bij Hoek van Holland


Een landschap onder druk

De behoefte aan meerdaagse recreatie aan de kust groeit en staat op gespannen voet met de instandhouding van de natuur. Zo onzichtbaar als de bunkers zijn, zo opvallend zijn de strandhuisjes langs de Nederlandse kust. Tegen deze ontwikkeling ontstaat steeds meer protest en het geliefde ongerepte duinlandschap staat onder druk. Cocondo biedt een gecamoufleerd en kleinschalig alternatief, door bestaande gebouwen geschikt te maken voor duurzame kustrecreatie.

Bunkers herbestemmen blijft wel maatwerk. Niet iedere bunker is geschikt en niet ieder gebied is er bij gebaat. Daarom is het belangrijk dat Cocondo langs de hele kust aan de slag kan, maar tegelijk kleinschalig blijft. Zodoende ontstaat er in de Nederlandse duinen langzaam maar zeker een netwerk van (onzichtbare) ecologische verblijven.